Zubry

English version

Aktualne rejony przebywania żubrów:

Trasa byka Podróżnik w Wielkopolsce

Stado w Nadleśnictwie Drawsko

Stado w Nadleśnictwie Mirosławiec i okolicy

Ochronę żubrów wspierają:

Współpracują z nami:

ZACHODNIA KRAINA ŻUBRA - zimowe zdjęcia z powietrza

Projekt "Ochrona żubrów in situ w województwie zachodniopomorskim"

umowa dotacji z dnia 28-07-2010 r. nr POIS.05.01.00-00-189/9

Głównym celem projektu jest wdrożenie w zachodniej Polsce zatwierdzonej przez Ministra Środowiska "Strategii ochrony żubra Bison bonasus w Polsce", na co składają się następujące cele operacyjne:

1. podniesienie liczebności populacji zachodniopomorskiej z równoczesnym zwiększeniem areału występowania gatunku,

2. podniesienie różnorodności genetycznej populacji, w której występuje wysoki inbred

3. utrzymanie właściwego stanu zdrowotnego populacji

4. podniesienie akceptacji społecznej dla wolnych żubrów, niezbędnej dla rozwoju populacji.

Główne działania przewidziane w projekcie:

1. dokarmianie zimowe stad wolnych żubrów w celu podniesienia kondycji zwierząt, sterowania ruchem stad, ograniczenia szkód w uprawach rolnych oraz poprawa naturalnej bazy żerowej żubrów;

2. monitoring telemetryczny i bezpośredni populacji, powiązany z działaniami na rzecz ograniczenia szkód od żubrów

3. zapobieganie i minimalizacja szkód wyrządzanych przez żubry w gospodarce rolnej (przepłaszanie zwierząt z upraw, wykup niszczonych plonów na pniu, przemieszczanie zwierząt)

4. prowadzenie monitoringu parazytologicznego, patomorfologicznego i genetycznego populacji

5. prowadzenie działań informacyjnych i popularyzacyjnych.

Przewidywane efekty ekologiczne:

1. Zwiększenie liczebności żubrów w województwie zachodniopomorskim

2. Stworzenie korzystniejszej struktury przestrzennej rozmieszczenia gatunku w województwie zachodniopomorskim.

3. Utrwalenie efektów "dolewu krwi" prowadzonych w populacji - wzrost różnorodności genetycznej, wzrost przyrostu.

4. Stworzenie modelowych rozwiązań ochrony wolnej populacji żubrów w krajobrazie rolniczo - leśnym do wykorzystania w innych regionach Polski i Europy.

5. Wzrost akceptacji społecznej dla obecności wolnych żubrów w naturze.

Przedsięwzięcie jest jednym z 3 przygotowanych projektów na ochronę wolnych żubrów w Polsce.

Uwarunkowania

Od czasu utworzenia wolnego stada w obecnym województwie zachodniopomorskim w 1980 r. do 2004 r. działania ochronne prowadzone były w bardzo ograniczonym wymiarze. Stado znalazło się w wyraźnym regresie i liczba żubrów zaczęła maleć na skutek wysokiego inbredu, niskiej rozrodczości i kłusownictwa.

W 2005 r. został opracowany "Program ochrony żubrów w województwie zachodniopomorskim" i jego wdrażanie podjęła Dyrekcja Drawskiego i Ińskiego Parku Krajobrazowego. Wprowadzono przede wszystkim stały monitoring stada.

W latach 2005-2007 został przeprowadzony projekt "Czynna ochrona żubrów w województwie zachodniopomorskim", dotowany przez NFOŚiGW. Projekt polegał na podniesieniu różnorodności genetycznej populacji zachodniopomorskiej (dowiezienie 8 osobników z innych ośrodków w Polsce), podniesieniu kondycji zwierząt i rozrodczości stada oraz ograniczeniu liczby wypadków drogowych.

Od 2006 r. na mocy umowy o realizacji zadania publicznego, zawartej z Wojewodą Szczecińskim, opiekę nad żubrami objęło Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze. Towarzystwo w ramach dalszej realizacji "Programu ochrony żubrów w województwie zachodniopomorskim" przygotowało i zrealizowało projekt "Program ochrony żubra w Polsce: rozwój i ochrona stada zachodniopomorskiego", uzyskując dotację Fundacji EkoFundusz. W ramach projektu zostały utworzone dwa nowe stada żubrów, tzw. satelitarne, liczące 16 osobników. Elementami projektu był także monitoring telemetryczny GPS, opieka zdrowotna i dokarmianie zimowe żubrów na całym terenie ich występowania.

W okresie 2004-2009, w którym prowadzone były działania ochronne liczebność populacji wzrosła z 22 do powyżej 60 osobników.

Zagrożenia, którym będzie przeciwdziałać projekt

Zasięg występowania żubra jest ograniczony a wielkość populacji nie gwarantuje przetrwania gatunku

Dla dalszej ochrony i restytucji gatunku Bison bonasus liczebność populacji ma znaczenie kluczowe, w tym liczebność każdego wolnego stada. Znane są przykłady zniknięcia lub drastycznego zmniejszenia w bardzo krótkim czasie dużych stad żubra. W Puszczy Białowieskiej populacja licząca w 1916 roku około 700 zwierząt przestała istnieć trzy lata później, podobnie na Kaukazie w latach 20. XX wieku w krótkim czasie przestała istnieć populacja żubra licząca ponad tysiąc osobników. Na początku lat 90. XX wieku wielkość populacji w Rosji i Ukrainie została zredukowana o połowę, a niektóre stada zniknęły. Powodem tych drastycznych zmian były wojny lub niepokoje prowadzące do kłusownictwa. Ale na przykładzie stada zachodniopomorskiego widać wyraźnie, że zagrożenie dotyczy też warunków pokojowych. Stado utworzone w 1980 r. z 8 osobników w latach dziewięćdziesiątych osiągnęło liczebność powyżej 30 żubrów. Jednak już w roku 2004 liczebność wynosiła 22 osobniki, a przyrost w stadzie malał a śmiertelność rosła. Dopiero podjęcie ochrony czynnej odwróciło te tendencje.

Zwiększenia liczebności populacji jest warunkiem koniecznym przetrwania populacji, a nie podjęcie działań przewidzianych projektem może skutkować powrotem sytuacji sprzed 2004 r. - regresu stada zachodniopomorskiego.

Izolacja stada zachodniopomorskiego i brak współpracy może dać negatywne skutki w ochronie zarówno zmienności genetycznej jak i zapewnieniu dobrostanu - stąd konieczność koordynacji działań

Potrzeba wspólnych działań z innymi ośrodkami zajmującymi się żubrem wynika przede wszystkim z konieczności ochrony zmienności genetycznej, ale również z potrzeby ujednolicenia i poprawy warunków tworzonych dla żubra, zgodnie ze "Strategią ochrony żubra w Polsce" . Działania realizowane w zachodniopomorskim stadzie żubrów będą ściśle powiązane z działaniami prowadzonymi w innych ośrodkach opiekujących się żubrami zarówno in situ, jak i ex situ. Standardy postępowania z gatunkiem są spójne z działaniami prowadzonymi w innych rejonach kraju i dla wszystkich stad w kraju przyjęto jednakowe metodyki monitoringu. Planuje się przygotowywanie zbiorczych ogólnokrajowych raportów na temat zdrowia, rozmieszczenia i zmienności genetycznej gatunku.

Bardzo niska zmienność genetyczna w obrębie populacji zachodniopomorskiej i wynikająca stąd konieczność jej bieżącej oceny i racjonalnej ochrony.

Ochrona zmienności genetycznej w całej populacji żubra jest niezmiernie istotna, ponieważ gatunek został odbudowany z niewielu osobników rodzicielskich. Żubry zachodniopomorskie należą do linii nizinnej, jednej z dwóch istniejących, której założycielami było 7 zwierząt. Dwudziestopięcioletni okres chowu wsobnego stada, utworzonego od 8 osobników, spowodował narastanie poziomu inbredu i pojawienie się oznak depresji inbredowej.

Monitoring genetyczny żubrów zachodniopomorskich jest częścią programu utrzymania zmienności genetycznej prowadzonego w Polsce i Europie dzięki funkcjonowaniu European Bison Advisory Center.

Niska akceptacja społeczna żubra wynikająca z obawy o występowanie gospodarczo uciążliwych szkód, szczególnie w gospodarce rolnej - stąd konieczność działań zabezpieczających przed szkodami.

W populacji zachodniopomorskiej nie występuje problem szkód w lasach, powodowanych przez żubry. Obawy przed szkodami są skutecznie rozwiewane przez Nadleśnictwo Mirosławiec, gdzie funkcjonuje największe zachodniopomorskie stado, niemniej jednak informacje z Puszczy Białowieskiej czy Boreckiej ustawiają niektóre nadleśnictwa na pozycjach głębokiej rezerwy w odniesieniu do rozwoju miejscowej populacji. Projekt zakłada przeprowadzenie warsztatów w jednostkach LP, które pozwoliłyby znaleźć na terenie lasów kolejne miejsca dla nowych stad żubrów.

Ze względu na duży udział terenów rolnych w areale żubrów, istotny dla populacji zachodniopomorskiej jest problem szkód w gospodarce rolnej. Wysoki poziom szkód i idący za tym brak akceptacji społecznej może zagrozić rozwojowi liczebnemu populacji. Dlatego bardzo istotnym elementem projektu jest przeciwdziałanie szkodom poprzez prowadzenie dokarmiania, przepłaszanie żubrów z najcenniejszych upraw rolnych i wykup zniszczonych plonów na pniu.

Zagrożenie chorobami - stąd konieczność racjonalnej profilaktyki i stałego monitoringu stanu zdrowia

Żubr jest gatunkiem szczególnie wrażliwym na choroby ze względu na zubożenie puli genowej, spowodowane przejściem gatunku przez wąskie gardło prawie całkowitego wymarcia. Ugrupowanie zachodniopomorskie mimo bardzo wysokiego inbredu nie ma poważnych problemów zdrowotnych. Nie notuje się tu nekrotycznego zapalenia napletka u samców, nękającego Puszczę Białowieską. Nie były także notowane przypadki pryszczycy czy gruźlicy. Stan zdrowotny wymaga jednak stałego monitoringu, ponieważ wystąpienie chorób niesie wysokie ryzyko zagłady populacji. Przykładem realnego problemu jest choroba błękitnego języka, która w Niemczech spowodowała w 2007 roku wysoki procent upadków żubrów w hodowlach zamkniętych, a województwo zachodniopomorskie leży najbliżej strefy zagrożenia. Wyniki badań parazytologicznych wskazują na zwiększającą się intensywność inwazji pasożytów, przy czym u żubrów stwierdzane są gatunki pasożytów charakterystyczne dla innych zwierząt, co świadczy o obniżonej odporności.